Năm 2015, Việt Nam chính thức phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền của Người Khuyết Tật (CRPD). Đây là bước ngoặt quan trọng thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền cơ bản cho người khuyết tật. Tuy nhiên, trên thực tế, người khuyết tật tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều rào cản về giáo dục, việc làm, y tế và hòa nhập xã hội.
Bài viết này phân tích thực trạng, cơ hội và thách thức trong việc bảo vệ quyền của người khuyết tật tại Việt Nam, đồng thời đưa ra đề xuất để xã hội tiến gần hơn đến các nguyên tắc cốt lõi của CRPD.
Tầm quan trọng của Công ước CRPD
CRPD là gì?
CRPD (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) là công ước quốc tế được Liên Hợp Quốc thông qua năm 2006, nhằm thúc đẩy và bảo vệ quyền con người của người khuyết tật trên toàn cầu.
Ý nghĩa với Việt Nam
Việc phê chuẩn CRPD thể hiện:
-
Cam kết xây dựng một xã hội công bằng và hòa nhập.
-
Khẳng định vai trò của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.
-
Tạo cơ sở pháp lý cho các chính sách bảo vệ và hỗ trợ người khuyết tật.
Thực trạng người khuyết tật tại Việt Nam
Giáo dục và đào tạo
-
Người khuyết tật có tỷ lệ tiếp cận giáo dục thấp hơn so với mặt bằng chung.
-
Cơ sở vật chất trường học chưa hoàn toàn phù hợp.
-
Cần nhiều hơn các chương trình đào tạo hòa nhập và hỗ trợ chuyên biệt.
Việc làm và kinh tế
-
Cơ hội việc làm hạn chế do định kiến xã hội và rào cản môi trường.
-
Phần lớn người khuyết tật phải làm việc phi chính thức hoặc phụ thuộc vào gia đình.
-
Doanh nghiệp xã hội và mô hình khởi nghiệp cho người khuyết tật đang dần xuất hiện, nhưng quy mô còn nhỏ.
Hòa nhập xã hội
-
Người khuyết tật vẫn gặp kỳ thị và phân biệt đối xử.
-
Không gian công cộng, giao thông, dịch vụ y tế chưa thực sự thân thiện và dễ tiếp cận.
-
Gia đình đóng vai trò quan trọng, nhưng đôi khi lại vô tình tạo sự phụ thuộc.
Những bước tiến đã đạt được
Chính sách và pháp luật
-
Luật Người Khuyết Tật (2010) và các nghị định hướng dẫn đã được ban hành.
-
Nhiều chương trình quốc gia tập trung vào y tế, giáo dục và tạo việc làm cho người khuyết tật.
Nhận thức xã hội
-
Các chiến dịch truyền thông, sự kiện Ngày Người Khuyết Tật Việt Nam (18/4) đã góp phần nâng cao nhận thức.
-
Cộng đồng ngày càng quan tâm đến quyền và sự hòa nhập của người khuyết tật.
Thách thức còn tồn tại
Khoảng cách giữa chính sách và thực tế
-
Chính sách đúng hướng nhưng chưa được triển khai đồng bộ.
-
Người khuyết tật ở nông thôn chịu nhiều thiệt thòi hơn thành thị.
Cơ sở hạ tầng chưa thân thiện
-
Ít công trình công cộng đạt chuẩn tiếp cận.
-
Hệ thống giao thông, y tế còn thiếu dịch vụ hỗ trợ.
Nhu cầu hỗ trợ dài hạn
-
Người khuyết tật cần nhiều hơn dịch vụ phục hồi chức năng, hỗ trợ nghề nghiệp và tư vấn tâm lý.
Đề xuất hành động trong tương lai
Tăng cường thực thi chính sách
-
Đẩy mạnh giám sát việc thực hiện luật và CRPD.
-
Cung cấp ngân sách và nguồn lực bền vững cho các chương trình hỗ trợ.
Đẩy mạnh giáo dục hòa nhập
-
Đầu tư cơ sở vật chất trường học thân thiện.
-
Tập huấn giáo viên và phát triển tài liệu học tập phù hợp.
Thúc đẩy cơ hội việc làm
-
Khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng người khuyết tật.
-
Phát triển mô hình khởi nghiệp và doanh nghiệp xã hội do người khuyết tật làm chủ.
Nâng cao nhận thức cộng đồng
-
Truyền thông tích cực, tôn vinh tấm gương vượt khó.
-
Xóa bỏ định kiến và phân biệt đối xử.
Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền của người khuyết tật, đặc biệt sau khi phê chuẩn Công ước CRPD. Tuy nhiên, để đạt được sự hòa nhập thực sự, cần có nỗ lực đồng bộ từ Nhà nước, xã hội và chính bản thân người khuyết tật.
Một xã hội hòa nhập, không bỏ lại ai phía sau, không chỉ là cam kết với quốc tế mà còn là giá trị nhân văn sâu sắc của dân tộc Việt Nam.
