Việt Nam hiện có hơn 6,2 triệu người khuyết tật, chiếm khoảng 7,06% dân số. Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc thúc đẩy quyền của người khuyết tật, không chỉ ở phạm vi quốc gia mà còn ở cấp độ khu vực, thông qua việc thực thi ASEAN Enabling Masterplan 2025.
Cam kết quốc tế và khung pháp lý trong nước
Phê chuẩn Công ước CRPD
Năm 2014, Việt Nam chính thức phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền của Người Khuyết Tật (CRPD) mà không có bảo lưu. Đây là dấu mốc chuyển đổi cách tiếp cận từ từ thiện sang quyền con người, phù hợp với chuẩn mực quốc tế.
Luật Người Khuyết Tật và cơ chế giám sát
-
Luật Người Khuyết Tật 2010 đặt nền tảng pháp lý quan trọng.
-
Ủy ban Quốc gia về Người Khuyết Tật (2015) được thành lập để giám sát và thúc đẩy việc thực thi.
-
Kế hoạch Hành động Quốc gia 2017 gắn kết với mục tiêu phát triển bền vững 2030.
Chính sách an sinh xã hội và chăm sóc cộng đồng
Hỗ trợ tài chính và phúc lợi
-
Số người khuyết tật nhận trợ cấp xã hội tăng từ 395.000 (2011) lên gần 1,6 triệu (2023).
-
Hiện có 425 cơ sở trợ giúp xã hội, trong đó 73 cơ sở chuyên về người khuyết tật.
-
Đội ngũ hơn 15.000 nhân viên bảo trợ xã hội đang phục vụ trên cả nước.
Chăm sóc tại cộng đồng
Việt Nam ưu tiên phát triển dịch vụ chăm sóc dựa vào cộng đồng, hỗ trợ sức khỏe tâm thần, đồng thời khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp xã hội vào chăm sóc người khuyết tật.
Quyền tiếp cận giáo dục của người khuyết tật
Tăng tỷ lệ đến trường
-
Từ 2010–2019, số trẻ khuyết tật đến trường tăng gấp 10 lần so với thập kỷ trước.
-
Đến 2018, 65% trẻ khuyết tật đã được đi học.
Đào tạo giáo viên chuyên biệt
-
4 trường đại học và 3 cao đẳng triển khai đào tạo sư phạm đặc biệt.
-
Mỗi năm gần 600 giáo viên được tập huấn để hỗ trợ trẻ khuyết tật.
-
Giai đoạn 2011–2020, khoảng 2.500 giáo viên từ 63 tỉnh thành đã được đào tạo.
Việc làm và hòa nhập kinh tế
Chính sách thúc đẩy việc làm
-
Chỉ thị số 39-CT/TW (2019) tăng cường vai trò của Đảng trong công tác người khuyết tật.
-
Quỹ Việc làm Quốc gia và Ngân hàng Chính sách đã hỗ trợ hơn 136.000 người khuyết tật có việc làm từ 2021–2023.
Thách thức còn tồn tại
Theo Tổng cục Thống kê 2016:
-
Chỉ 31,7% người khuyết tật trên 15 tuổi có việc làm.
-
Trong khi đó, tỷ lệ này ở người không khuyết tật là 83,4%.
Tiếp cận hạ tầng và giao thông công cộng
Luật và tiêu chuẩn xây dựng
-
Luật Xây dựng 2014 yêu cầu công trình công cộng phải đảm bảo tiếp cận an toàn.
-
Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định đường mới, nâng cấp phải đạt chuẩn kỹ thuật cho người khuyết tật.
Chính sách ưu tiên
-
Người khuyết tật được miễn, giảm vé giao thông công cộng.
-
Có nhân viên hỗ trợ và thiết bị chuyên dụng tại nhiều điểm giao thông.
Quyền tiếp cận thông tin và truyền thông
Công nghệ thông tin và internet
-
Năm 2017, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Thông tư 32/2017/TT-BTTTT, yêu cầu cổng thông tin và website của cơ quan nhà nước phải thân thiện với người khuyết tật.
-
Các trang web được hỗ trợ đọc màn hình, video có thuyết minh, phụ đề và ngôn ngữ ký hiệu.
Truyền thông và văn hóa
-
Ngày càng nhiều chương trình truyền hình, radio, tin tức có phụ đề và ngôn ngữ ký hiệu.
-
Thư viện bổ sung sách chữ nổi (Braille), thiết bị dành cho người khiếm thị và không gian cho xe lăn.
Tổ chức và tiếng nói của người khuyết tật
Vai trò của các hiệp hội
Các tổ chức do người khuyết tật điều hành hoặc tham gia như:
-
Hội Người Mù Việt Nam
-
Hội Người Khuyết tật Hà Nội
-
Câu lạc bộ Thanh niên khuyết tật
-
Câu lạc bộ Phụ nữ khuyết tật
-
Hiệp hội hỗ trợ trẻ mồ côi và khuyết tật
Những tổ chức này không chỉ bảo vệ quyền lợi mà còn tạo môi trường để người khuyết tật tự tin hòa nhập xã hội.
Thách thức và bài học kinh nghiệm
Những khó khăn còn tồn tại
-
Chưa đồng bộ trong hệ thống chính sách và dữ liệu về người khuyết tật.
-
Hạn chế trong giáo dục hòa nhập và hỗ trợ khởi nghiệp.
-
Vẫn còn rào cản trong tiếp cận hạ tầng công cộng và dịch vụ xã hội.
Bài học quan trọng
-
Chính sách cần gắn với thực thi và giám sát cụ thể.
-
Tăng cường đầu tư vào giáo dục, việc làm và hạ tầng tiếp cận.
-
Đẩy mạnh truyền thông thay đổi nhận thức cộng đồng.
Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong việc thúc đẩy quyền của người khuyết tật, từ giáo dục, việc làm, an sinh xã hội đến tiếp cận công nghệ. Tuy nhiên, để đạt được một xã hội thật sự hòa nhập, cần tiếp tục giải quyết những khoảng trống chính sách và rào cản trong thực tế.
Với định hướng gắn kết cùng ASEAN Enabling Masterplan 2025, Việt Nam đang chứng minh cam kết mạnh mẽ vì một xã hội không để ai bị bỏ lại phía sau.
