Cháo thuốc là thực phẩm hỗ trợ khá hiệu quả chứng khái thấu, đàm ẩm trong y học cổ truyền. Theo y học cổ truyền: Khái là có tiếng mà không có đờm, còn thấu là có đờm mà không có tiếng, nhưng thường đi đôi với nhau nên gọi là chứng khái thấu.
Sách Hoạt Pháp Cơ Yếu nhận định: “Khái là ho không có đờm mà có tiếng vì Phế khí tổn thương cho nên tiếng không thanh. Thấu là không có tiếng mà có đờm vì tỳ thấp khuấy động nên sinh ra đờm. Khái thấu là vừa có tiếng vừa có đờm vì phế khí tổn thương lại quấy động đến tỳ thấp”.
Người xưa cho rằng ho là triệu chứng bệnh của Phế nhưng các tạng phủ khác mắc bệnh ảnh hưởng đến phế cũng gây ho. Thiên Khái Luận viết: “Ngũ tạng lục phủ có bệnh đều làm cho ho, không riêng gì bệnh của phế”.
Dưới đây là một số vị thuốc thường dùng:
Cháo xa tiền tử: xa tiền tử 15g, gạo lức 50g. Dùng vải bọc xa tiền, gạo lức đãi sạch thêm nước, nấu thành cháo loãng, bỏ bã thuốc. Ngày 2 lần, ăn nóng.
Công dụng: lợi thuỷ tiêu phù thũng, dưỡng gan, sáng mắt, trừ đờm khỏi ho. Dùng cho các chứng viêm phế quản, tiểu tiện khó, thấp nhiệt ẩm, khí hư, tiểu máu, ho nhiều đờm, mắt đỏ sưng đau và người bệnh tăng huyết áp, mỡ máu, viêm niệu đạo, viêm bàng quang, kết mạc cầu phù thũng… Người thận hư, hoạt tính không nên dùng.
Cháo tứ nhân: bạch quả nhân 2g, cam hạnh nhân 2g, hạnh đào nhân 5g, lạc nhân 5g, trứng gà 1 quả. Cả 4 vị cùng nghiền vụn, cho trứng gà nấu vừa một bát, ăn vào buổi sáng hàng ngày, dùng liên tục trong 3-6 tháng.
Công dụng: khỏi ho, bình suyễn. Dùng cho chứng viêm khí quản mạn tính ở người cao tuổi.
Cháo gừng tươi, sơn trà: lá sơn trà 15g, gừng tươi 15g, gạo lức 100g, dầu ăn, muối vừa đủ. Gừng tươi cắt lát, gạo lức đãi sạch, cho cùng lá sơn trà, nước đun sôi, sau nhỏ lửa nấu cháo, khi chín cho dầu ăn, gia vị vừa miệng. Chia ăn trong ngày.
Công dụng: kiện vị, trừ đờm, hết ho, hạ khí. Dùng cho chứng viêm phế quản mạn tính, ho có đờm.
Cháo chim sáo: chim sáo 1 con, gạo lức 100g. Chim sáo bỏ đầu, chân, lông, nội tạng, cắt miếng rồi cho vào nồi cùng gạo lức đãi sạch, nước vừa đủ nấu cháo, sau khi chín cho muối vừa đủ. Ngày 1 bát, chia ăn vài lần. Dùng cho người già bị trĩ máu, ho, viêm phế quản mạn tính.
Cháo phổi lợn, nhân ý dĩ: phổi lợn 500g, gạo lức 100g, nhân ý dĩ 50g. Phổi lợn rửa sạch, nước vừa đủ, rượu vang vừa đủ, nấu chín vớt ra, cắt quân cờ rồi cho vào nồi cùng gạo lức đãi sạch, nhân ý dĩ, hành, gừng tươi, muối vừa đủ, rượu vang vừa đủ, đầu tiên đun to lửa, đun sôi sau nhỏ lửa, gạo chín nhừ là được. Ngày 1 bát, chia vài lần, ăn thường xuyên có chuyển biến rõ.
Công dụng: bổ tỳ phế, khỏi ho. Dùng cho chứng viêm phế quản mạn tính, lao phổi…
Cháo châu ngọc nhị bảo: sơn dược tươi 60g, nhân ý dĩ tươi 60g, mứt hồng 24g. Sơn dược, nhân ý dĩ giã thô, nấu chín nhừ, mứt hồng cắt vụn cho vào là được.
Công dụng: kiện tỳ nhuận táo, khỏi ho, hết đờm. Dùng cho người bị viêm phế quản mạn tính.
Xa tiền tử nấu với gạo lứt trừ đờm khỏi ho.
Xa tiền tử nấu với gạo lứt trừ đờm khỏi ho.
Cháo bí đao, ý dĩ: bí đao 20-30g, nhân ý dĩ 15-20g, gạo lức 100g. Bí đao rửa sạch, đổ nước nấu lấy nước bỏ bã, ý dĩ gạo lức đãi sạch, nước vừa phải nấu với nước bí đao, nấu cháo loãng. Ngày một bát chia ăn vài lần.
Công dụng: thanh nhiệt hết đờm, kiện tỳ thẩm thấp, thanh nhiệt trừ phong. Dùng cho viêm phế quản mạn tính, ho nhiều đờm.
Cháo vỏ quýt: vỏ quýt tươi 30g, gạo lức 100g. Vỏ quýt rửa sạch, nước vừa đủ nấu lấy nước, bỏ bã. Cho gạo lức đãi sạch nấu cháo loãng.
Công dụng: táo thấp, lý khí, hết đờm. Dùng cho viêm phế quản mạn tính, ho có đờm. Người bệnh âm hư, ho khan hoặc ho khan không đờm, thổ huyết không nên dùng.
Cháo bạch tiền: bạch tiền 50g, gạo lức 100g. Bạch tiền rửa sạch, nấu lấy nước, bỏ bã thuốc, cho gạo lức vào, thêm nước nấu thành cháo đặc, chia ăn vài lần.
Công dụng: tả phế, hạ khí, hạ đờm, hết ho. Dùng cho các chứng viêm phế quản mạn tính, viêm phổi, suyễn mạn, ho nhiều đờm hoặc đờm khò khè giữa hầu, trẻ con cam tích, đau khoang dạ dày. Người ho suyễn do thận khí ô hư và phế khí ô hư không nên dùng.
Cháo tang bạch bì: tang bạch bì tươi 30g (khô 13g), gạo lức 50g. Tang bạch bì rửa sạch, nấu lấy nước, bỏ bã thuốc, cho gạo lức đãi sạch vào nấu cùng nước tang bạch bì đến khi gạo nở cháo đặc là được. Ngày ăn 2 lần.
Công dụng: tả phế bình suyễn, lợi tiểu hết phù. Dùng cho các chứng viêm phế quản mạn tính, ho phế nhiệt, thở dốc, đờm nhiều, mặt phù, tiểu tiện khó…Người ho phế hàn, ho cảm phong hàn không nên dùng.
Cháo đình lịch tử: hạt đình lịch ngọt 10g, gạo lức 100g. Hạt đình lịch bỏ tạp chất, sao nhỏ lửa đến khi dậy mùi thơm, để nguội, cho nước cô đặc, bỏ bã, cho gạo lức đãi sạch vào, thêm nước vừa đủ nấu chín, chia ăn vài lần.
Công dụng: hạ khí, hành thuỷ. Dùng cho chứng viêm phế quản mạn tính, ho viêm phổi có đờm, thở dốc hoặc phù chi dưới, hàn thâm phù thũng. Người ho phế hư, tỳ hư, phù thũng không dùng.
Nguồn: BS. Lê Thị Hương – Sức Khỏe và Đời Sống
